Beetje dom van mij. Of toch niet. Hoe kon ik paasbest nou vergeten?
Natuurlijk had ik te rade moeten gaan bij mijn oud-docent aan de UvA Hugo Brandt Corstius, alias Piet Grijs, alias Battus en zijn boek Opperlans!, voordat ik begon aan mijn queeste Apetrots en keileuk, naar versterkende voorvoegsels van bijvoeglijke naamwoorden.
Anderzijds: doordat ik erover begon, kwamen er wel mooi 90 reacties op, waarbij het achteraf opvallend is dat niemand ermee op de proppen kwam dat ik oud nieuws aan het vertellen was, althans het wiel opnieuw uitvond.

Ik ontdekte zijn lijst op de pagina’s KL en KM (zijn boek heeft geen paginanummers) en zag in een oogopslag dat die lijst ongeveer even lang is als de ‘mijne’, en dat het overgrote deel van zijn en mijn woorden identiek is. Dat wijst erop dat Battus en ik in hetzelfde taalregister aan het neuzen zijn geweest.
Aan de twee hoofdvoorwaarden voldoen beide lijsten:
– Het gaat om versterkende voorvoegsels in de geest van “helemaal; heel erg“.
– Het gaat om bijvoeglijke naamwoorden of bijwoorden (Battus spreekt van “bijvoeglijke (naam)-woorden”, maar ik neem voetstoots aan dat hij daarmee ook bijwoorden insluit.

Toch is het dan vreemd dat er in de lijst van Battus nog zo veel woorden staan die ten onrechte in mijn lijst ontbreken (41) naast nog eens 16 die ik niet wil opnemen, en, omgekeerd, dat hij zo veel woorden niet heeft opgenomen die in mijn lijst weer wel voorkomen; dat zijn er 57.
Een verklaring kan worden gezocht in het tijdverschil van rond de 20 jaar, maar zo snel verandert onze taal toch ook niet echt. Het verschil zit hem volgens mij grotendeels in de slordigheid, het niet lang genoeg gezocht en gevonden hebben. Dat geldt zowel voor hem als voor mij. Ook Hugo BC was slordig, hetgeen al blijkt uit zijn lijst op bladzij KL waar de woorden in principe in alfabetische volgorde zouden moeten staan, waarbij hij overigens de ij achter de x plaatst, terwijl ik de ij achter de h plaats – dit terzijde, maar op nogal wat plaatsen is die alfabetisering niet in orde. Typisch HBC, die nonchalante slordigheid. Ook geeft hij voorbeelden van voorvoegsels die hij niet in de lijst zelf heeft opgenomen, en omgekeerd.
Een andere verklaring is het filter dat hij en ik hebben gehanteerd om een woord juist wel of juist niet op te nemen. Ik loop de lijst met verschillen even langs.

Om maar te beginnen met de 41 HBC-voorvoegsels die ik zelf nog niet had opgenomen, maar dat wel had moeten doen; dat wordt dus een grote aanvulling van de lijst tot nu toe. Het betreft:

berstens- (als variant van barstens-)
been-(droog)
blak-(stil) (als variant op bladstil)
boom- (hij geeft geen voorbeeld, maar boomlang hoort er wel bij)
borende-(vol; variant op boordevol)(staat niet eens in zijn lijst, maar hij geeft wel het voorbeeld)
dik-(verdiend)
druip-(nat)
duif-(grijs; “zo grijs als een duif”)
duimen-(dik)
extreem-(rechts; vroeger kwam extreemlinks ook voor)
hemels-(mooi)
kanon-(doof)
kanonnen–(zat)
kikker-(groen)
koek-(warm; al ken ik dat woord niet)
kwartel-(doof)
lammer-(zacht)
levens-(echt)
mollen-(vellig)
mes-(scherp)
naald-(scherp)
nok-(vol)
paarden-(slecht of zat)
paas-(best)
paddenmoeder-(naakt)
papier-(dun)
pauw-(mooi)
pier-(naakt)
proppens-(vol; variant op prop-)
puik-(best)
ras-(echt)
raven-(zwart)
spriet-(mager)
stampens-(vol; variant op stamp-)
starnakel-(zat of gek)
stier-(vervelend)
tintel-(fris)
tjop-(vol; variant op tjok-)
torre-(zat)
vlinder-(licht)
wild-(vreemd)

Dan de 16 HBC-voorvoegsels die ik niet opneem, tenzij iemand mij weet te overtuigen:
bagger- : ik ken geen bijv.naamwoord of bijwoord met bagger-. Ik hoop toch niet dat HBC doelt op baggerlui; dat zou een zeer vermakelijke misser zijn.
bok- : hij vermeldt bokbenig; dat komt ook voor in Van Dale, maar betekent niet: “heel erg benig“, maar slaat op het voorbeen van een paard dat niet in de juiste stand staat.
kladder- : daarvan kan ik geen voorbeeld vinden en HBC geeft het ook niet.
loop- : ik ken geen bijvoeglijk naamwoord of bijwoord met loop-. HBC geeft het ook niet. Aan loopduur wil ik niet denken.
moederziel- : ken ik niet als voorvoegsel; volgens mij schrijf je moederziel alleen steeds als twee woorden.
nacht- : daarvan kan ik geen voorbeeld vinden en HBC geeft het ook niet.
nood- : HBC geeft geen voorbeeld; mocht hij aan nooddruftig denken, dan zie ik er niet de versterkende vorm van druftig in, want dat woord komt mij onbekend voor; ook Van Dale en het WNT vermelden het niet. Ook helpt het me niet als ik nood niet lees in de betekenis “SOS“, maar als “dat wat je nodig hebt; wat je node mist“.
pak- : mij onbekend als versterkend voorvoegsel; in de war met pakgoed?
parel- : als in parelgrijs heeft niet de betekenis “heel erg“, maar duidt een soort grijs aan; een specificatie dus.
puur- : is mij onbekend; HBC geeft er ook geen voorbeeld bij.
ree- : als in reebruin heeft niet de betekenis “heel erg“, maar duidt een soort bruin aan, wederom dus een specificatie.
reiger- : is mij onbekend; HBC geeft er ook geen voorbeeld bij.
rot- : idem.
stinkend- : idem.
ui- : HBC noemt uivol, maar dat woord is mij onbekend.
zwaan- : is mij onbekend; HBC geeft er ook geen voorbeeld bij.